Bí ẩn xác ướp của những con vẹt rừng nhiệt đới bên dưới sa mạc Atacama

Atacama là một sa mạc vô cùng khắc nghiệt ở Nam Mỹ. Nó được cho là đã tồn tại cách đây 15 triệu năm với khí hậu cực kỳ khô hạn. Sa mạc này vì thế trở thành địa điểm tồn tại trên Trái Đất có các điều kiện giống với Sao Hỏa nhất. Mọi bộ phim viễn tưởng có cảnh quay Sao Hỏa cho đến những thử nghiệm đổ bộ của NASA đều đã được thực hiện ở đây.

Rõ ràng, Atacama không phải là một nơi lý tưởng để sinh sống. Một cơn mưa trên sa mạc này thậm chí có thể gieo rắc cái chết hơn là sự sống. 75-85% loài sinh vật bản địa ở đây được báo cáo đã tuyệt chủng chỉ sau một cơn mưa, chỉ đơn giản vì chúng đã quá quen với khí hậu khô hạn.

Vậy mà trong một nghiên cứu đầy bất ngờ, các nhà khảo cổ đã tìm thấy xác ướp của hàng loạt những con vẹt trụi lông bên dưới sa mạc Atacama. Chúng được xác định là vẹt nhiệt đới từng sở hữu những bộ lông sặc sỡ nhất khi sống ở rừng rậm Amazon.

Vậy những con vẹt này đã đến đây bằng cách nào? Tại sao chúng lại trụi lông và được ướp xác một cách trang trọng bên cạnh những ngôi mộ của con người?

Bí ẩn xác ướp những con vẹt Amazon bên dưới sa mạc Atacama

Trong một chuyến khám phá sa mạc Atacama, các nhà nghiên cứu tại Đại học Pennsylvania Hoa Kỳ đã đến Pica 8, địa điểm khảo cổ nằm gần một ốc đảo trong sa mạc vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Tại đây, họ đã tìm thấy những ngôi mộ có niên đại từ thời tiền Columbus (trước khi Columbus khám phá ra Châu Mỹ. Chúng có niên đại từ những năm 1100 đến 1450. Điều đặc biệt là bên cạnh những ngôi mộ của con người, các nhà khảo cổ còn tìm thấy 27 xác ướp của những con vẹt.

Chúng được xác định là vẹt nhiệt đới, thuộc về 6 loài khác nhau từng sống ở rừng Amazon. Gần như tất cả những con vẹt đều trụi lông và được loại bỏ nội tạng để ướp xác cẩn thận.

"Hoạt động loại bỏ này được thực hiện qua lỗ huyệt (cơ quan bài tiết và sinh sản của chim)", nhà khảo cổ nhân chủng học Jose Capriles đến từ Đại học Pennsylvania cho biết. "Nhiều con còn được bọc trong những chiếc túi hoặc quấn vải".

Những con vẹt này cũng được định vị trong tư thế rất cầu kỳ. Mỏ của chúng được giữ mở với lưỡi thè ra – có lẽ là một phần thực hành nghi lễ bởi người xưa quan niệm vẹt có thể nói được tiếng người. Một số con được ướp xác trong tư thế dang rộng cánh, như thể chúng vẫn còn bay được khi đi sang thế giới bên kia.

Thế nhưng, Eliana Flores Bedregal, một nhà điểu học và cũng là mẹ ruột của Capriles để ý đa số những con vẹt này lúc sống dường như đã bị ngược đãi. Chúng bị vặt trụi lông, một số con bị gãy cánh và bó chân trước khi chết. Tất cả lũ vẹt đều bị mất lông đuôi. Chỉ có một số ít những con vẹt này được chăm sóc cẩn thận như cắt mỏ, móng và băng bó vết thương.

"Chúng tôi hoàn toàn không biết tại sao chúng lại được ướp xác như thế này", Capriles nói.

Những con vẹt nhiệt đới tới sa mạc bằng cách nào?

Có một điều chắc chắn, những con vẹt đã không tự nhiên bay từ Amazon đến Atacama. Phải mất hàng tháng trời để chúng hoàn thành quãng đường đó. Và những con vẹt sống trong rừng nhiệt đới sẽ chết trên sa mạc nên chẳng có bất kỳ một động lực nào khiến chúng phải rời ngôi nhà của mình tới Atacama.

Lý do duy nhất giải thích sự xuất hiện của vẹt Amazon tại đây là con người đã mang chúng tới. Bedregal cho biết bởi vẹt là loài vật cực kỳ hiếm ở sa mạc, màu lông của chúng lại rất sặc sỡ và bắt mắt nên người dân bản địa có thể đã coi vẹt như những thú cưng đắt tiền.

Điều này giải thích tại sao một số con vẹt đã được chăm sóc rất cẩn thận khi còn sống, từ tỉa móng cho đến cắt mỏ, rồi được ướp xác theo chủ nhân của chúng sau khi họ chết. Tuy nhiên, nó không giải thích được tại sao đa số những con vẹt khác lại bị cắt đuôi và vặt trụi lông.

Bedregal bây giờ mới đối chiếu lại văn hóa Nam Mỹ trong thời kỳ tiền Columbus. Bà cho biết: "Lông của các loài chim nhiệt đới là một trong những biểu tượng quan trọng nhất cho địa vị kinh tế, xã hội và sự thiêng liêng ở Châu Mỹ.

Ở Andes, quần áo và hàng dệt được sản xuất tinh xảo có chứa lông nhiều màu của vẹt nhiệt đới. Nó hiện thực hóa quyền lực, uy tín và sự khác biệt nên thường được giới tinh hoa chính trị và tôn giáo đặc biệt đánh giá cao".

Những con vẹt bị vặt trụi lông này có thể là nạn nhân của những kẻ buôn bán lông vũ. Hoạt động buôn bán này đã tồn tại lâu đời, thậm chí từ những năm 5050 trước Công Nguyên. Hàng ngàn năm trôi qua, lông vũ vẫn là một vật trang trí được sử dụng nhiều trên quần áo, mũ và trang sức của người Nam Mỹ.

Bình thường, lông vẹt sẽ được nhổ và thu thập từ Amazon rồi đem về Atacama trong những thùng chứa đặc biệt. Nhưng những xác ướp của 27 con vẹt có mặt tại đây cho thấy đôi khi những con vẹt sống cũng trở thành nạn nhân buôn bán.

Chúng đã phải trải qua một quãng đường vận chuyển rất dài trong điều kiện giam cầm. Và bị tước đoạt bộ lông sặc sỡ của mình một cách thô bạo – có thể là nguyên nhân gây ra những chấn thương để lại vết xương gãy trên xác ướp.

"Cách mà con người đối xử với động vật mỗi thời mỗi khác", Capriles nói. "Những con chim này đã không có một cuộc đời hạnh phúc. Chúng được nuôi chỉ để sản xuất lông và bộ lông của chúng sẽ bị nhổ sạch ngay khi chúng đủ lớn".

Niềm an ủi cuối cùng đối với những con vật này là chúng đã được chăm sóc khá chu đáo sau khi chết. "Hầu hết những con chim này được chôn cất với nghi lễ giống như con người", các tác giả viết trong nghiên cứu công bố trên tạp chí PNAS.